Speech bevrijding van Breda (bij Poolse erebegraafplaats Ettensebaan)
Op 29 oktober was het precies 79 jaar geleden dat Breda werd bevrijd door de Eerste Poolse Pantser Divisie van Generaal Maczek. Burgemeester Depla was op de Poolse begraafplaatsen aan de Vogelenzang en aan de Ettensebaan aanwezig om de bevrijding te vieren en de Poolse oorlogsslachtoffers te eren. Onderstaand zijn speech bij de begraafplaats aan de Ettensebaan:
"Welkom op deze Bevrijdingsdag. Een speciaal welkom voor onze Poolse vrienden, de nabestaanden van onze bevrijders.
Eerder vandaag was ik bij het Pools militair ereveld aan de Vogelenzang. Velen van u heb ik daar ook gezien. Samen hebben we de 80 Poolse jongemannen die daar hun laatste rustplaats hebben gekregen, geëerd. We hebben stilgestaan bij de ongelooflijke strijd die zij hebben geleverd voor onze vrijheid. Een strijd die ze uiteindelijk met hun leven hebben moeten betalen.
Hier bij Maczek Memorial, is dé plek waar Breda het verhaal vertelt van die oktobermaand in 1944, vandaag precies 79 jaar geleden. Het is het verhaal van de Poolse 1e Pantserdivisie van generaal Stanislaw Maczek, die Breda én andere delen van West-Brabant van de bezetter bevrijdde. Een verhaal dat moet blijven worden verteld. Een verhaal dat we ons moeten blijven herinneren. En een verhaal waar we al 79 jaar dankbaar voor zijn en waar we ook altijd dankbaar voor zullen blijven.
Die dankbaarheid vieren we graag samen met u. En denken we aan hen die ons onze vrijheid teruggaven. Aan die 80 jonge mannen die op het ereveld aan de Vogelengang het stille bewijs van hun strijd zijn. En aan nog eens 161 Poolse soldaten, die hier, bij Maczek Memorial, hun laatste rustplaats hebben. Stuk voor stuk dappere jongens en mannen die voor een hoger doel vochten. Namelijk na de bevrijding van Breda de bevrijding van hun eigen vaderland van dezelfde bezetter die ons in een ijzeren greep hield.
Het vieren van de bevrijding en de vrijheid doen we sinds 29 oktober 1944. Dat het inmiddels 79 jaar geleden is, doet niets af aan de intensiteit. Vooral ook omdat we steeds weer met onze neus op de feiten gedrukt worden dat vrijheid niet vanzelfsprekend is.
De oorlog die nu alweer ruim 1,5 jaar in Oekraïne, op Europees grondgebied, woedt, is daar wederom het bewijs van. Een oorlog ook heel nabij voor onze Poolse vrienden. Generaal Maczek is namelijk vlakbij Lviv geboren. Die stad was toen Pools, nu Oekraïens. Veel inwoners van datzelfde Lviv ontvluchtten 1,5 jaar geleden het oorlogsgeweld. In Wroclaw vonden veel van hen een veilige plek. En met deze Poolse stad heeft Breda een warme stedenband. Die historische verbondenheid met Wroclaw en met Lviv verplicht ons om die mensen te helpen. Zij liepen niet weg toen ze ons de vrijheid terug konden geven. En dat doen wij nu dus ook niet. We zijn, als meest Poolse stad van Nederland, onlosmakelijk met elkaar verbonden.
Begin van deze maand, werden we opgeschikt door de vreselijke aanslagen in Israël. Aanslagen die hebben geleid tot een scherpe escalatie in dit gebied met vele, vele onschuldige slachtoffers. Families en vrienden hebben naasten verloren of zijn in onzekerheid over hun eigen lot. Natuurlijk leven we in Breda ook met hen mee. Om alle betrokkenen een hart onder de riem te steken, heeft bij het stadskantoor onze Bredase vlag een week halfstok gehangen.
Dit alles zet de viering van 79 jaar bevrijding wel in een ander licht. In die van een nieuwe realiteit. Met het besef dat we deze conflicten níet kunnen oplossen, maar dat we de strijd wél moeten blijven voeren om onze vrijheid, en die van anderen, te bewaken en te behouden.
We blijven strijd voeren en we blijven vrijheid vieren. En zijn alert op bedreigingen. Dat is ook noodzakelijk omdat we, zoals ik vanochtend bij het ereveld aan de Vogelenzang ook al aangaf, zien dat escalaties elders in Europa of in de wereld ook tot spanningen in Nederland kunnen leiden. Laten we vooral de verbinding met elkaar blijven zoeken om te voorkomen dat polarisatie hoogtij kan vieren. Om te voorkomen dat we gewapend tegenover elkaar moeten staan zoals dat 79 jaar geleden gebeurde en zoals dat nu in Oekraïne, in het Midden Oosten en op nog veel meer plekken in de wereld gebeurt. Laten we de dialoog blijven voeren. En niet met een vinger wijzen, maar onze hand uitsteken. Zo bouwen we bruggen in plaats van barrières. Dat zijn we aan al die onschuldige burgers verplicht die ook niet zaten te wachten op de oorlog die hun regeringsleiders gestart zijn. En dat benadrukt ook nog maar eens het belang van verkiezingen. In Polen waren die verkiezingen twee weken geleden. De regerende partij Recht en Rechtvaardigheid bleef de grootste, maar haalde geen meerderheid meer. Maar, wat de uitkomst ook is, de onbetwiste winnaar is de democratie zelf. Immers, er was een historisch hoog opkomstpercentage van bijna 75%. De kracht van de democratie blijkt ook uit het kúnnen organiseren van vrije verkiezingen. Dat is en blijft de weg om op een vreedzame manier verschillen in opvattingen te slechten, hoe hard een verkiezingscampagne ook kan zijn. Kunnen kiezen is ook een vorm van vrijheid. Ik ben blij dat we daar als Breda ook een bijdrage aan hebben kunnen leveren.
Dames en heren, ik rond af met het besef dat vrijheid allerminst vanzelfsprekend is. Dat bewijst ons verleden en ons heden. Wat de toekomst brengt, weten we niet. Maar laten we in ieder onze volgende generaties blijven onderwijzen in het belang van de dialoog en onderling begrip. En dat deze geschiedenis zich niet meer mag herhalen. Dat is de beste manier om te zorgen dat onze vrijheid behouden blijft. Deze plek biedt daar uitgelezen kansen voor. En vandaag vieren we hier onze vrijheid. En zijn we onze Poolse bevrijders dankbaar voor die vrijheid.