Indië-herdenking 2024

Deze tekst kan afwijken van de daadwerkelijke speech die burgemeester Paul Depla gaf. Hierbij geldt het gesproken woord.

Geachte aanwezigen,

Het is vandaag 15 augustus. Dé datum waarop het einde van de Tweede Wereldoorlog voor het Koninkrijk der Nederlanden herdenken. Want, hoewel 5 mei 1945 de datum is waarop Nederland werd bevrijd, liet die vrijheid in voormalig Nederlands-Indië nog op zich wachten. De Japanse overheersing drukte zwaar op inwoners in voormalig Nederlands-Indië en ver daarbuiten. Aan die overheersing kwam pas op 15 augustus een einde.

We herdenken vandaag alle slachtoffers van de oorlog tegen Japan en de Japanse bezetting van Nederlands-Indië. En hoe we dat doen, daarvoor hebben we allemaal onze eigen invulling en inkleuring. Juist omdat het verhaal over de capitulatie van Japan en de geschiedenis van het voormalig Nederlands-Indië zoveel verschillende kleuren kent. En net zovele gezichten. Iedereen heeft zijn eigen verhaal. Een eigen geschiedenis. En eigen verdriet. Belangrijk om die verscheidenheid te herkennen, te begrijpen en te erkennen.

Met de capitulatie kwam er weliswaar officieel een einde aan de Tweede Wereldoorlog in het Koninkrijk der Nederlanden, maar dat betekende allerminst dat er vrede was. Sterker nog, in Nederlands-Indië waren vrede en vrijheid nog ver weg.

Miljoenen onderdanen van het Koninkrijk hebben zwaar geleden en het leven gelaten als gevolg van honger, dwangarbeid, geweld, vernedering en terreur. Jonge soldaten werden vanuit Nederland uitgezonden. Een groot aantal Molukse mensen waren nog in dienst van de KNIL. De Tweede Wereldoorlog was afgelopen. Maar tijdens de Bersiap was er nog steeds sprake van oorlog en geweld. En bij oorlog en geweld vallen er altijd onschuldige slachtoffers. En voor allen die ondanks alles wél wisten te overleven, werkte de oorlog door. Vaak tot op de dag van vandaag!

Daarom herdenken we vandaag iedereen die op welke manier dan ook, direct of indirect is getroffen door deze oorlog. En staan we stil bij het belang van deze herdenking. Want, lange tijd was het alsof deze oorlog niet meetelde. De pijn die dat opleverde voor alle slachtoffers en hun naasten, kunnen we met deze herdenking niet wegnemen, maar hopelijk wel verzachten. Zodat we in ieder geval nooit vergeten!

Een zwarte bladzijde in onze geschiedenis die in vele families al generaties doorwerkt. Een verleden dat ook in Breda gevoeld wordt. 
In 1963 kwam een deel van de Molukse gemeenschap in Breda wonen, maar het waren moeilijke en verdrietige jaren. De ongekend grote ontheemding en de kille ontvangst in Nederland, lieten en laten tot op de dag van vandaag hun sporen na. Het duurde vele jaren voordat er langzaam aan Licht in de Duisternis kwam. Voordat we met elkaar mooie resultaten bereikten. 

“Nieuwe woningen; een nieuw plein om samen te komen, de renovatie van het kerkgebouw, een monument in de wijk en een buurthuis” De Molukse gemeenschap is onlosmakelijk met Breda verbonden.

Op initiatief uit onze Molukse gemeenschap zijn er onlangs nieuwe stappen gezet.  De vraag of Breda een eerbetoon wil brengen aan de Molukse KNIL militairen (en hun echtgenotes) die hier in Breda begraven liggen is door het gemeentebestuur volmondig met ja beantwoord. De kosten en het onderhoud van de graven van de KNIL militairen (en hun echtgenotes) van Molukse en Nederlands-Indische afkomst neemt de gemeente over. We hopen daarmee bij te dragen aan het eerherstel van uw ouders en grootouders en dat hun bijzondere geschiedenis een vaste plaats krijgt in onze Bredase samenleving.

Voor direct betrokkenen gaat de oorlog in Nederlands-Indië eigenlijk nooit voorbij en is het een hoofdstuk dat het leven voorgoed heeft veranderd. Niet voor iedereen even heftig of pijnlijk, maar wel degelijk aanwezig. Voor de eerste generatie, die niet makkelijk sprak, zijn de trauma’s het heftigst. Maar laten we de trauma’s voor de daaropvolgende generaties, die worstelen met hun identiteit, vooral niet onderschatten. 

Helaas kan dat hoofdstuk niet herschreven worden. Maar aandacht eraan geven, kunnen we wel. En daarom blijven we jaarlijks onverminderd aandacht geven aan de Nederlands Indië-Herdenking. En blijven we de verhalen vertellen. En, misschien nog wel belangrijker: blijven we naar die verhalen luisteren.

Ook de stichting Arjati levert een belangrijke bijdrage aan het blijven vertellen van verhalen. Verhalen waarin nadrukkelijk de verbinding wordt gezocht. Daarom een extra woord van dank aan de mensen van Arjati, voor het wederom mogelijk maken van deze herdenkingsbijeenkomst. Jullie vormen een belangrijk deel van de Indische cultuur, waarmee jullie de Bredase cultuur weer verrijken.

We voelen ons verbonden met alle getroffenen. Daarom dragen we ook vandaag weer de prachtige Melati, de Indische jasmijn. Een bloem die symbool staat voor respect, betrokkenheid en medeleven. Het symbool dat ons samenbrengt.

Ook Breda brengt het samen. Daarom herdenken we niet alleen, maar houden we ook de herinnering levend,  koesteren we de tradities, leggen we nadruk op dat wat ons verbindt en laten we onze cultuurverschillen ons verrijken. Dat zorgt voor begrip. En begrip kan bruggen bouwen. Tussen mensen, naar het verleden, heden en vooral naar de toekomst toe.

Vertellen over vrijheid is hard nodig in onze huidige samenleving, waarin polarisatie de boventoon lijkt te voeren. Waarmee onderling begrip voor en respect naar elkaar toe, helaas het onderspit delft. Want we realiseren ons op de dag van vandaag dat de spanningen in de wereld de vanzelfsprekendheid van “NOOIT MEER OORLOG” doen verdampen. Kijk naar de oorlog in Oekraïne, waar maar geen eind aan komt. Oorlog in Europa is daarmee niet langer iets waar we alleen in de verleden tijd over kunnen praten. Kijk naar het geweld in de Gazastrook, waar de Tweede Wereldoorlog zich lijkt te herhalen en ook de toenemende militaire spanningen in het gebied rond Indo-Pacific tussen de Verenigde Staten en China baren ons zorgen en de dreigende aanval van Iran op Israël.

Niemand heeft of geeft de garantie te kunnen leven zonder oorlog. Dat maakt het nog duidelijker dat in vrede en vrijheid kunnen leven, allerminst vanzelfsprekend is. En tegelijkertijd van onschatbare waarde is. Tot die tijd is de oorlog onze gezamenlijke vijand. Laat dat ervoor zorgen dat wij ons met elkaar verbonden blijven voelen. Dat we vanuit die verbondenheid voor elkaar opkomen.

Waarbij we die verbondenheid vanuit verscheidenheid zien. Eenheid in verscheidenheid. Zodat we onszelf kunnen zijn. Kunnen geloven wat we willen geloven. Kunnen liefhebben wie we willen liefhebben. En kunnen denken en zeggen wat we willen zeggen. Maar wel mét respect voor de ander.  

Ik ben ervan overtuigd dat verbinding een passend antwoord is op polarisatie. Samen, vanuit verbinding, een vuist maken naar oorlog, conflict en respectloosheid. 
Oog en oor houden voor de ander. Niet te snel reageren. Want een snelle reactie zorgt voor een kettingreactie die we niet moeten verwarren met een gesprek of dialoog.

Opdat wij blijven leren van ons verleden, verbinden in het heden en een inclusieve samenleving opbouwen voor onze toekomst, die van onze kinderen, kleinkinderen en de generaties daarna!

Dank u wel.